“Veiligheid is meer dan de som der delen”
Met de hoge brand- en explosierisico’s in de houtbewerkingsindustrie is het geen makkelijk taak om up to date te blijven met de laatste wetten en te voldoen aan de regelmatige veiligheidschecks. Modesta krijgt vaak vragen over ATEX en EN-standaarden. Wat houden deze wetten en regels in en waarom zijn ze nodig?
Stelt u zich eens voor: het loopt tegen het einde van de werkdag in uw fabriek en iedereen is zich aan het klaarmaken om naar huis te gaan. Terwijl de laatste plank door de zaagmachine gaat, wordt plots een heet deeltje mee omhoog gezogen, de filterinstallatie in, waar het begint te smeulen. Inmiddels is al het personeel naar huis, dus het brandje dat ontstaat door vlamvattend zaagsel kan zich makkelijk verspreiden. Hoe naar het idee ook is dat uw filterinstallatie ’s nachts zou afbranden, het zou nog erger zijn als de brand zich ook naar de fabriek zelf verspreidt. Er zijn in het productieproces tal van situaties die brand- en explosiegevaar op kunnen leveren. Gelukkig zijn er ook minstens zoveel manieren om die risico’s zoveel mogelijk te beperken.
Naast het inperken van de risico’s, is het net zo belangrijk om de juiste brandwerende maatregelen te nemen, mocht er toch brand ontstaan. Het kan het verschil betekenen tussen “slechts” een beschadigde filterinstallatie en een compleet afgebrande fabriek. Het gebeurt meerdere keren per jaar in timmerfabrieken door heel het land: een filter dat voldoet aan de wetten en regels voorkomt dat een brandje of explosie de rest van de fabriek in vuur en vlam zet. Zo wordt de schade enorm beperkt.
Het indammen van brand- en explosiegevaren is dus van vitaal belang in een werkomgeving waar alle elementen die nodig zijn om vuur te laten ontstaan – hitte, brandstof (zoals zaagsel) en zuurstof – van nature aanwezig zijn. Een fabriek moet ook voldoen aan Europese en lokale wetgeving. Wyboud Kloppenburg van Modesta Filters: “We begrijpen dat het bijhouden van en voldoen aan deze regelgeving ingewikkeld is en niet bovenaan het prioriteitenlijstje van het management staat. Daarom gebruiken wij graag onze expertise en jarenlange ervaring in stofafzuiging om een duidelijk overzicht van de regels, potentiele gevaren en mogelijke oplossingen te geven.”
“Wij geloven dat fabrieksveiligheid meer is dan de som der delen”
Wetten en regelgeving
Om lokale wetten te begrijpen, is het handig om eerst te weten op welke Europese regelgeving deze zijn gebaseerd. Alle machines die in de EU gebruikt worden, moeten een CE-markering hebben, die verzekert dat de machine is ontworpen in overeenstemming met de nodige veiligheidsrichtlijnen die relevant zijn voor de apparatuur. ATEX, de verzamelnaam voor Europese richtlijnen over explosieve atmosferen, speelt een rol in industrieën waar brandbare stoffen of brandstoffen worden gebruikt of vrijkomen tijdens de productie. Om ATEX begrijpelijker te maken hebben verschillende instituten EN-standaarden ontwikkeld: een praktisch hulpmiddel voor de machineontwerper om met de wetgeving om te kunnen gaan. Een aantal van die EN-standaarden geldt voor de hout- en meubelindustrie: EN 12779 voor veiligheid van houtbewerkingsmachines en stofafzuiging en EN 16770 specifiek voor filtermachines die binnen staan.
Het is belangrijk om te weten dat ATEX zich voornamelijk richt op de veiligheid van het personeel, het beperken van schade en binnen de perken houden van een brand of explosie wanneer deze zich voordoet. De richtlijnen zeggen dus weinig over het voorkomen van brand en explosies. Om er zeker van te zijn dat uw filter in overeenstemming is met de regelgeving, kies dan voor de EN 12779-standaard. In Nederland verplicht de Arbowet bedrijven bij wie explosiegevaar bestaat een explosieveiligheidsdocument (EVD) op te stellen. Daarin wordt in kaart gebracht wat de eventuele explosiegevaren zijn, waar die zich bevinden en welke technische maatregelen er zijn genomen om die gevaren weg te nemen of te reduceren. Een EVD voorkomt discussies met Inspectie SZW en verzekeringsmaatschappijen. Stichting Keuringsbureau Hout (SKH), een certificatie-instelling, organiseert twee keer per jaar een speciale EVD-dag, waarop u makkelijk en met behulp van specialisten uw eigen EVD kunt samenstellen. De volgende EVD-dag vindt plaats in het voorjaar. Aanmelden kan via SKH.nl.
“Brandgevaar moet vanaf het begin worden meegenomen in het ontwerp van een fabriek”
Preventieve maatregelen voor elk risico
“In een houtbewerkingsfabriek neemt elk deel van het productieproces zijn eigen specifieke risico’s mee,” zegt Wyboud. “Het is belangrijk die te identificeren en voor elk risico een passende oplossing te vinden.” Om te beginnen kan een houtbewerkingsmachine zelf brandgevaar opleveren als er bot gereedschap wordt gebruikt of als er onderdelen aanlopen. Daarom is een regelmatig check en onderhoud ook zo belangrijk om de risico’s laag te houden.
Zelfs als een machine goed onderhouden wordt kunnen er nog kleine vonkjes ontstaan door stukjes metaal en hete deeltjes die in het afzuigsysteem worden gezogen. Zaagsel dat vrijkomt bij de houtbewerking en wordt afgezogen via het filtersysteem kan dan in de buizen vlamvatten. Wyboud: “Dit kun je voorkomen door een filterysteem te kiezen met de juiste afzuigcapaciteit. Dan blijft er geen zaagsel in de buizen achter.” Bij het installeren van een nieuw filtersysteem zit de capaciteit meestal wel goed, maar fabrieken veranderen door de jaren heen en hun productiecapaciteit groeit mee. Daardoor is er soms na een aantal aanpassingen een hogere afzuigcapaciteit nodig. “Als het systeem niet binnen zijn ideale bereik draait, betekent dat niet alleen energieverlies maar ook een potentieel brandgevaar,” legt Wyboud uit. Daarom is het zo belangrijk om de capaciteit van uw afzuigsysteem regelmatig opnieuw te evalueren, vooral wanneer er veranderingen optreden in de fabriek. Verder kan een speciaal vonkdetectiesysteem, eventueel in combinatie met een automatisch blussysteem, helpen om brand in de buizen te voorkomen.
Het filtersysteem zelf kan ook een gevaar vormen, want als er een vonk vlamvat in het buizensysteem wordt die automatisch in het filter gezogen. Een filtersysteem ontworpen volgens de EN-12779 norm is hier de oplossing: brandkleppen zorgen ervoor dat de brand binnen het filtersysteem wordt gehouden en geen schade toebrengt aan de rest van de fabriek. Volgens ATEX-regulering moet de drukgolf van de explosie bovendien veilig de installatie kunnen verlaten. Daartoe dienen explosiepanelen in de filterinstallatie en in de luchtretourvoorziening aangebracht te zijn. Voorwaarde is natuurlijk dat het filter zo is ontworpen dat de drukgolf het systeem via de explosiepanelen verlaat, waardoor het filtersysteem zelf intact blijft.
“Brandgevaar zou eigenlijk vanaf het begin meegenomen moeten worden bij het ontwerp van elke fabriek,” zegt Wyboud. De positionering van het filterysteem kan grote schade aan de fabriek voorkomen als er brand ontstaat. Installaties van meer dan 8000 m3 per uur moeten buiten de fabriek geplaatst worden en over de juiste blusaansluiting voor de brandweer beschikken. Ook de positionering van opslagruimtes voor hout en zaagsel is belangrijk. Zo zou het zaagsel op gepaste afstand van het pand moeten worden opgeslagen om het risico op een overslaande brand te verkleinen. Ook voor verzekeraars is dit vaak een vereiste. Installaties met een capaciteit van minder dan 8000 m3 per uur mogen binnen staan, maar moeten wel hun eigen blussysteem hebben (volgens EN 16770). Units die binnen staan moeten bovendien een explosie kunnen overleven.
Bewustwording creëren
Brand- en explosieveiligheid gaat niet alleen om het beperken van risico’s binnen een specifiek systeem. Wyboud: “We willen graag bewustwording creëren in elk onderdeel van het productieproces, want wij geloven dat fabrieksveiligheid meer is dan de som der delen.” Van de positionering van de houtbewerkingsmachine tot het buizensysteem: elk onderdeel moet in overweging genomen worden bij het inrichten van een veilige en risicovrije fabrieksvloer. Modesta kan u helpen de juiste brandpreventie- en brandreguleringsmaatregelen te nemen. Hun specialisten plaatsen niet alleen een filterinstallatie die voldoet aan alle regels en wetgeving (alle installaties hebben een QEX keurmerk, ontwikkeld door SKH), maar kunnen ook meedenken over uw complete fabrieksinrichting en adviseren over welke stappen u kunt nemen richting een veiligere werkomgeving.